Ontdekking van de sociale geschiedenis van De Schelde

Toen Robert Visser, student geschiedenis aan de Erasmus Universiteit, een onderwerp moest kiezen voor zijn eerstejaars scriptie, besloot hij vrij snel om de Koninklijke Maatschappij De Schelde – en diens rol bij het ontwikkelen van de Vlissingse gemeenschapszin – als uitgangspunt te nemen. “Vanwege mijn connecties met Damen en mijn interesse in de maritieme industrie leek dit me een zeer interessant onderwerp om over te schrijven,” vertelt de student. Robert kent Damen goed; hij is de zoon van Damen Marine Components Managing Director Mark Visser, en hij werkte een jaar op de afdeling High Speed Craft in Gorinchem voordat hij aan zijn universitaire studie begon.

Met zijn oorsprong in 1875 is de scheepsbouwgeschiedenis van de werf goed vastgelegd; je hoeft alleen maar onder de hoofdtrap van het oude Hoofdkantoor van De Schelde (tegenwoordig van Damen Naval) te staan om te zien hoeveel schepen er op de werf zijn gebouwd. Het is echter een ander verhaal als het om onderzoek naar de sociale geschiedenis gaat. “Dit is een uitdaging omdat dit geen vaststaande geschiedenis is. Dit is geschiedenis gebaseerd op persoonlijke ervaringen”, aldus Robert.

Voor zijn onderzoek gebruikte hij tal van bronnen, waaronder Museum De Scheldewerf en maritiem historisch museum MuZEEum en diverse bestaande historische teksten. “Er is een heel mooie publicatie van Eric Jan Weterings waarin hij de ervaringen beschrijft van werknemers op de werf – van plaatwerkers, projectleiders tot directeuren. Hun verhalen komen tot dezelfde conclusie, dat men enorm trots was op het werken bij De Schelde.” Ter illustratie pikt Robert een passage uit het boek van Weterings (Herinneringen aan De Schelde) eruit. “Dit is een citaat van een werknemer genaamd Piet Martijn die op zijn achttiende bij De Schelde begon te werken. Hij omschreef het werken op de werf als ‘Je wist dat je goed zat, een soort levensverzekering’. Het vinden van zo’n persoonlijke geschiedenis was voor mij eigenlijk een hoogtepunt”, vertelt Robert.

Ter afsluiting van dit artikel lenen we Roberts eigen conclusie uit zijn paper: ” Samenvattend, de Schelde is in 1875 opgericht en gaandeweg te jaren uitgegroeid tot één van Nederlands belangrijkste scheepsbouwers. Na de fusie tot de RSV en de ontmanteling hiervan, heeft de Schelde zelfstandig voortbestaan totdat zij in 2000 overgenomen werd door Damen Shipyards. De Schelde had ook een op zichzelf staande woongemeenschap. De meeste werknemers woonden in een Scheldewoning die vaak bij elkaar in de straat of buurt lagen. Hierdoor ontstond er een ware scheepsbouwgemeenschap in Vlissingen. Ook de familiaire verbanden kunnen niet vergeten worden. Werknemers van de Schelde hadden vaak familie bij het bedrijf werken en hierdoor was het vanzelfsprekend dat zij hier zelf ook gingen werken. Het sociale leven speelde zich dus ook af binnen deze scheepsbouwgemeenschap. De Schelde had personeelsverenigingen waar bijna elke werknemer aan verbonden was en hier activiteiten van volgden. De Gusto-werf in Schiedam heeft een vergelijkbaar profiel. De wijk de Gorzen in Schiedam was ook een op zichzelf staande gemeenschap die zijn eigen voorzieningen had. Centraal in deze gemeenschap stond de Heilig Hartkerk en ook de gorzenaren waren trots op hun bedrijf. Als laatste is Tuindorp Heijplaat besproken, de scheepsbouwgemeenschap van de RDM. Deze scheepsbouwgemeenschap was een separaat dorp waarin de werknemers van de RDM woonden. Ook het sociale leven speelde zich hierbinnen af door middel van het verenigingsleven dat gesubsidieerd werd vanuit de RDM.

“Om tot een antwoord op de hoofdvraag, “Op welke manier heeft de Koninklijke Schelde bijgedragen aan het ontstaan van een scheepsbouwgemeenschap in Vlissingen en hoe verhoudt deze zich tot andere scheepsbouwgemeenschappen in Nederland?”, te komen. Er is in dit paper uiteengezet dat de Schelde een grote invloed heeft gehad op het ontstaan van de scheepsbouwgemeenschap in Vlissingen. De Schelde heeft hieraan bijgedragen door de Scheldewoningen, de familiaire banden binnen het bedrijf en dat het sociale leven van de werknemers zich afspeelde binnen de Scheldegemeenschap. De scheepsbouwgemeenschap van Vlissingen heeft veel vergelijkbare aspecten met de scheepsbouwgemeenschap van de Gusto-werf in Schiedam en Tuindorp Heijplaat. Er zijn veel overeenkomsten op het vlak van huisvesting, familiaire verbanden en het sociale leven binnen de gemeenschappen.”

Klik hier om Roberts volledige paper te lezen.